Transport ponadgabarytowy – regulacje, zezwolenia, opłaty

Transport ponadgabarytowy – regulacje, zezwolenia, opłaty

Jedną z największych zalet transportu drogowego towarów jest jego dostępność. Nie jest on bowiem nadto ograniczony ze względu na dedykowaną infrastrukturę w postaci np. torów kolejowych czy portów, ponieważ sieć drogowa jest wysoce rozwinięta. Dzięki temu jest to idealne rozwiązanie w sytuacjach, kiedy należy dostarczyć chociażby specjalistyczne maszyny na budowę autostrady czy tunelu.

Nie można przy okazji zapomnieć, że z dróg publicznych korzystają codziennie miliony osób, dlatego obowiązkiem ustawodawców jest wprowadzenie przepisów, które określają wymagania w zakresie wymiarów, masy czy dopuszczalnych nacisków na oś pojazdów poruszających się po drogach. Ma to na celu m.in. zapobieżenie ich za szybkiego zużycia – w końcu mają służyć społeczeństwu latami. Ładunki, które umieszczone na pojeździe powodowałby naruszenie tych przepisów, dalej jednak muszą być przewożone a gospodarka musi funkcjonować, toteż w Prawie o ruchu drogowym uwzględniono wyjście pozwalające na ich transport pod warunkiem spełnienia kilku dodatkowych warunków.

Czym jest transport ponadgabarytowy?

Pojęcie “transport ponadgabarytowy” jest sformułowaniem nawiązującym do pokaźnych rozmiarów ładunku, przez który doszło do przekroczenia ustawowych wymiarów lub masy pojazdu, który w ten sposób stał się pojazdem nienormatywnym. Oznacza to, że jego wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem są większe od dopuszczalnych przewidzianych ustawą. Co ważne, pojęcie pojazdu nienormatywnego dotyczy także samochodów poruszających się bez ładunku, o ile nie spełniałby przyjętych w prawie wymogów. Zostały one szczegółowo opisane w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia. Dla ciągnika siodłowego z naczepą będą to następujące parametry:

1. Wysokość: 4m,
2. Długość: 16,5m (ciągnik siodłowy z naczepą),
3. Szerokość: 2,55m,
4. Masa całkowita: 40t,
5. Nacisk pojedynczej osi nienapędowej: 10t,
6. Nacisk pojedynczej osi napędowej – 11,5t,
7. Grupy 3 osi nienapędowych – 24t (przy odległości pomiędzy osiami 1,3m – 1,4m).

Nawet najmniejsze przekroczenie któregoś z warunków, chociażby o centymetr lub kilogram, powoduje, że taki pojazd należy uznać za nienormatywny niezależnie od tego czy przewozi ładunek czy przemieszcza się “na pusto”. Dlatego, mając wątpliwości, czy dany przewóz nie podlega pod przepisy o transporcie ponadgabarytowym, warto jest zestawić jego rzeczywiste wymiary, masę i dopuszczalne naciski na oś z wartościami przewidzianymi w rozporządzeniu. Co więcej, masa całkowita obejmuje nie tylko wagę pojazdu razem z ładunkiem, ale należy do niej doliczyć także m.in. wagę paliwa w zbiornikach.

Zezwolenia na przewóz ponadgabarytowy

Wykonywanie przewozu nienormatywnego wymaga od przewoźnika wcześniejszego uzyskania zezwolenia odpowiedniego do parametrów pojazdu nienormatywnego oraz drogi, po której będzie realizowany przewóz. Na całej trasie przewozu powinno się ono znajdować w pojeździe i – w razie potrzeby – być okazywane do kontroli. Zezwolenia wydawane są na wniosek przedsiębiorcy wykonującego transport przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad lub starostę właściwego ze względu na siedzibę wnioskodawcy albo miejsce rozpoczęcia przejazdu w zależności od kategorii zezwolenia. Przed otrzymaniem dokumentu przewoźnik zobowiązany jest do opłaty za jego udzielenie, adekwatnej do kategorii zezwolenia i okresu, na jaki ma zostać wydane.

Przedsiębiorcy otrzymują zezwolenia, które zachowują ważność na terytorium Polski w czasie i na drogach, jakie wskazane są w treści dokumentu. Maksymalny okres, na jaki udziela się zezwoleń wynosi 24 miesiące. Poniżej przedstawiamy tabelę kategorii zezwoleń:

Kategoria I – wydawane przez Starostę na drogi publiczne, z wyjątkiem ekspresowych i autostrad.

– o długości, wysokości, naciskach osi oraz rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych,

– o szerokości nieprzekraczającej 3,5 m;

Kategoria II – wydawane przez Starostę na drogi publiczne

– o naciskach osi i rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych,

– o szerokości nieprzekraczającej 3,2 m,

– o długości nieprzekraczającej:

• 15 m dla pojedynczego pojazdu,
• 23 m dla zespołu pojazdów,

– o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m;

Kategoria III – wydawane przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na drogi krajowe

– rzeczywistej masie całkowitej oraz naciskach osi nie większych od dopuszczalnych,

– szerokości nieprzekraczającej 3,4 m,

– długości nieprzekraczającej:15 m dla pojedynczego pojazdu,

• 23 m dla zespołu pojazdów,
• 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach,

– o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m;

Kategoria IV – wydawane przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na drogi publiczne

– szerokości nieprzekraczającej:

• 3,4 m dla drogi jednojezdniowej,
• 4 m dla drogi dwujezdniowej klasy A i S,

– o długości nieprzekraczającej:

• 15 m dla pojedynczego pojazdu,
• 23 m dla zespołu pojazdów,
• 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach,

– o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m,

– rzeczywistej masie całkowitej nieprzekraczającej 60 t,

– o naciskach osi nie większych od dopuszczalnych;

Kategoria V – wydawane przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na wyznaczone trasy wskazane w zezwoleniu

– wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej większych od wymienionych w kategoriach I-IV,

– o naciskach osi przekraczających wielkości dopuszczalne.

* jeśli trasa przebiega w całości w granicach miasta na prawach powiatu i nie prowadzi przez drogę ekspresową ani autostradę – zezwolenie kat. V wydaje prezydent miasta

Zezwolenia kategorii I-IV wydaje się w terminie 3 dni, licząc od dnia złożenia wniosku przez przedsiębiorcę. W przypadku kategorii V czas oczekiwania wynosi od 14 do 30 dni w zależności, czy konieczne jest przygotowanie drogi do transportu.

Opłaty za zezwolenia na transport ponadgabarytowy

Kategoria	Okres ważności	Opłata
Kategoria I	rok	100 zł
Kategoria II	miesiąc	200 zł
	6 miesięcy	400 zł
	12 miesięcy	1 200 zł
	24 miesiące	2000 zł
Kategoria III	miesiąc	500 zł
	6 miesięcy	1 000 zł
	12 miesięcy	2 000 zł
	24 miesiące	3 000 zł
Kategoria IV	miesiąc	800 zł
	6 miesięcy	1 600 zł
	12 miesięcy	3 200 zł
	24 miesiące	4 800 zł
Kategoria V	14 dni – w przypadku zezwolenia na jednokrotny przejazd	500 zł
	30 dni – w przypadku wielokrotnego przejazdu	ustalana proporcjonalnie do liczby przejazdów

Uprawnienia kierowcy do transportu nienormatywnego

Od kierowców wykonujący transport ponadgabarytowy nie wymaga się żadnych dodatkowych uprawnień poza tymi, które są od nich wymagane do przewozu rzeczy. Wystarczy zatem, że będą posiadali ważne badania i świadectwo kwalifikacji zawodowej potwierdzone wpisem kodu 95 do prawa jazdy. Niemniej warto przywiązać nieco więcej uwagi do wyboru kierowcy realizującego zlecenia przewozu nienormatywnego. Doświadczenie i wprawa w prowadzeniu pojazdów z pewnością mogą zadziałać na korzyść, kiedy podczas transportu pojawiłyby się nieoczekiwane utrudnienia.

Przewożąc ładunek ponadgabarytowy, kierowca powinien dysponować w kabinie pojazdu zezwoleniem, w którym potwierdzone są warunki dotyczące transportu, które zobowiązany jest przestrzegać. Na całej trasie przewozu kierowca powinien dodatkowo zachować szczególną ostrożność, co  – w myśl przepisów – oznacza utrzymanie uwagi i koncentracji dostosowanej do sytuacji i warunków panujących na drodze w sposób umożliwiający szybkie reagowanie.

Kiedy transport „gabarytów” musi mieć pilota?

W niektórych sytuacjach nawet zachowanie tak szczególnej ostrożności, jak to tylko możliwe, nie uchroni kierowcy pojazdu o pokaźnych rozmiarach od popełnienia kosztownego błędu. Z tego powodu w ustawie przewidziano okoliczności, które będą wymagały pilotowania transportu. Ma to na celu zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego podczas przejazdu pojazdu nienormatywnego. W zależności od rozmiarów i masy samochodu przewożącego towar należy wyznaczyć jednego lub dwóch pilotów.

1. Jeden pojazd pilotujący wymagany jest w przypadku przekroczenia przez pojazd (zespół pojazdów) co najmniej 1 z poniższych parametrów:

• 23 m długości,
• 3,2 m szerokości,
• 4,5 m wysokości,
• 60 t masy całkowitej.

2. Dwa pojazdy pilotujące wymagane są w przypadku przekroczenia przez pojazd (zespół pojazdów) co najmniej 1 z poniższych parametrów:

• 30 m długości,
• 3,6 m szerokości,
• 4,7 m wysokości
• 80 t masy całkowitej.

Pilotem pojazdu nienormatywnego może być osoba, która ukończyła szkolenie organizowane przez wojewódzki ośrodek ruchu drogowego uprawniające do kierowania ruchem. Do pilotowania wykorzystuje się pojazdy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5t z wyłączeniem motocykla. Muszą one być wyposażone w żółte światła błyskowe, środki łączności z pilotowanymi pojazdami, tablicę znakującą pojazd pilotujący oraz urządzenia nagłaśniające. W ramach wykonywania swoich obowiązków pilot może wydawać polecenia uczestnikom ruchu drogowego a w razie powstania istotnego utrudnienia w ruchu lub zagrożenia dla bezpieczeństwa ma obowiązek podjąć decyzję o wstrzymaniu dalszego transportu.