Godziny nocne kierowcy – wszystko co musisz wiedzieć

Czas pracy kierowcy w porze nocnej – najczęściej zadawane pytania

„Witam. Jak dokładnie interpretować godziny nocne? U mnie przypadają one 00:00-04:00. Wykręcę w ciągu dnia 9h i załóżmy od 23:30 mogę znów jechać, ale wiem, że w 10h się nie zmieszczę tego dnia. Lepiej czekać do tej 4:00? Będę miał rozładunek i będę wracał na bazę. Słyszałem, że jak wraca się na bazę to przepis nie obowiązuje.”

Prawdą znaną od laty jest fakt, że praktycznie każda zmiana w przepisach prawa wywołuje (przynajmniej początkowo) większe bądź mniejsze zamieszanie. Jeśli chodzi o środowisko kierowców zawodowych, najwięcej zainteresowania wzbudzają zawsze nowe regulacje w kontekście czasu pracy. Nie inaczej było w przypadku wejścia w życie zapisów dotyczących pory nocnej. O co w nich chodzi, jak je interpretować i dlaczego są często błędnie interpretowane? Odpowiedź w poniższym artykule.

Czas pracy kierowcy sprawia Ci problem? Zapoznaj się z naszym artykułem, w którym krok po kroku omawiamy najważniejsze zagadnienia >>> CZAS PRACY KIEROWCY

Pora nocna – jak wyznaczyć godziny nocne kierowcy?

Przeglądając Kodeks pracy trafimy na art. 151⁷ w myśl którego pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00. Najczęściej w firmach ustalana jest ona w godzinach 22:00 – 6:00 chociaż pracodawca ma w tym względzie dowolność. Z punktu widzenia kierowcy zawodowego, ma ona jednak znaczenie jedynie przy ustalaniu jego wynagrodzenia. W kontekście jego codziennej pracy, dużo ważniejsza jest definicja zawarta w Ustawie o czasie pracy kierowców.

Art. 2 pkt. 6a Ustawy o czasie pracy kierowców:

PORA NOCNA – okres czterech godzin pomiędzy godziną 00:00 i godziną 07:00; definicję pory nocnej zawartą w tym przepisie stosuje się wyłącznie do celów ustalania czasu pracy;

Cztery godziny, o których mowa w przepisie, przedsiębiorca może wyznaczyć w różny sposób, np. 00:00 – 4:00, 1:00 – 5:00, 2:30 – 6:30 itd. Ważne, aby poinformował o niej swoich pracowników umieszczając odpowiedni zapis chociażby w regulaminie pracy, czy też w warunkach zatrudnienia.

Z racji ograniczenia o którym za chwilę powiemy, jeżeli w danej firmie, kierowcy pracują do późnych godzin nocnych, pracodawcy będzie zależeć na wyznaczeniu godzin nocnych jak najpóźniej, np. 3:00 – 7:00. Natomiast jeśli kierowcy wyjeżdżają w trasy z samego rana, bardziej opłacalne będzie wyznaczenie godzin 00:00 – 4:00. Należy jednak pamiętać, że musi być ona stała w danej firmie i dotyczyć wszystkich zatrudnionych kierowców.

O jakim kierowcy będzie mówili, że pracuje w porze nocnej?

Ustawa nie określa minimalnego czasu pracy, aby o danym pracowniku móc powiedzieć, że pracuje w porze nocnej. Przyjmujemy zatem, że jeżeli chociaż minuta jego pracy przypada w określonych godzinach, to ten pracownik będzie traktowany jako osoba pracująca w porze nocnej. Nie ma przy tym znaczenia, czy będzie to stricte prowadzenie pojazdu czy też inne prace podejmowane podczas zmiany.

Jeżeli zatem w danej firmie pora nocna wyznaczona została w godzinach 00:00 – 4:00, a kierowca rozpocznie pracę przed godz. 4:00 lub też zakończy swoją zmianę po północy to bez wątpienia będzie miał do niego zastosowanie przepis art. 21 Ustawy o czasie pracy kierowców.

Jakie ograniczenie nałożone jest na kierowcę pracującego w nocy?

Skoro określiliśmy już, w jaki sposób wyznacza się godziny pory nocnej oraz kogo traktować jako pracownika pracującego w nocy, możemy określić jakie ograniczenia przewidział dla takich kierowców nasz ustawodawca.

Art. 21 Ustawy o czasie pracy kierowców

W przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin między dwoma kolejnymi okresami dziennego odpoczynku albo dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku.

Jeżeli zatem chociaż minuta pracy kierowcy przypada na wyznaczoną w firmie porę nocną z Ustawy o czasie pracy kierowców, to kierowcę tego obowiązuje w danym dniu limit 10 godzin pracy.

Taka treść art. 21 obowiązuje od 02.02.2022 r. Zmieniono wtedy użyte sformułowanie „doba” na czas „między dwoma kolejnymi okresami odpoczynku”. Limit 10 godzin pracy dotyczy zatem obecnie czasu między jednym odpoczynkiem a drugim. Po wykonaniu odpoczynku limit 10 godzin pracy się „kasuje” i nie trzeba (tak jak było to wcześniej) czekać aż do zakończenia doby pracowniczej (24 godzinnej).

Co jednak ciekawe, do tej pory nie został zaktualizowany taryfikator mandatów w tej kwestii, który wciąż zakłada mandat za „przekroczenie dopuszczalnego DOBOWEGO 10-godzinnego czasu pracy, jeżeli praca jest wykonywana w porze nocnej”. Sprawa jest zatem bardziej skomplikowana niż mogłoby się wydawać.

Co wliczamy do czasu pracy kierowcy pracującego w porze nocnej?

Czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy w danym dniu. Pamiętajmy jednak, że nie wszystkie aktywności kierowcy w trakcie zmiany należy do tego czasu wliczać.

Art. 6 ust. 1 Ustawy o czasie pracy kierowców

Czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności:

1) prowadzenie pojazdu;
2) załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem;
3) nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym;
4) czynności spedycyjne;
5) obsługę codzienną pojazdów i przyczep;
6) inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy;
7) niezbędne formalności administracyjne;
8) utrzymanie pojazdu w czystości.„

Poza wymienionymi rodzajami pracy, do czasu pracy kierowcy należy wliczyć jeszcze 15 minut przerwy, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin oraz czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu.

Przyjmując zatem, że kierowca w danym dniu ma zaplanowaną jedynie jazdę i chce wykorzystać ją w maksymalnym wymiarze, do czasu pracy wliczy się czas wypisany poniżej na czerwono.

W podanym przykładzie kierowca rozpoczął pracę w porze nocnej (3:00) a zatem do końca dnia pracy (do rozpoczęcia odpoczynku dziennego lub tygodniowego) obowiązuje go limit 10 godzin pracy. Będzie zatem zmuszony od 14:15 udać się na odpoczynek. Może być on dowolnej długości – 9-,11-,24- lub 45-godzinny. Po wykonaniu odpoczynku kierowca będzie mógł ponownie podjąć pracę.

Właściwe kwalifikowanie aktywności kierowcy jest niezwykle ważne. Może się bowiem okazać, że zmiana kierowcy trwa 15 godzin a mimo tego nie popełnia on żadnego wykroczenia i nie przekracza limitu 10 godzin pracy.

Jeżeli podczas gotowości (zaznaczonej kolorem żółtym) kierowca nie wykonywał pracy, to tego czasu nie będziemy zaliczać do czasu pracy kierowcy.

Skąd biorą się problemy z egzekwowaniem przepisów dotyczących pory nocnej?

Wśród kierowców zawodowych panuje powszechna opinia, że godziny pory nocnej nie są kontrolowane na drodze, a jedynie w przedsiębiorstwie przez Państwową Inspekcję Pracy. Jest ona oczywiście mylna. Od nowelizacji Ustawy o transporcie drogowym w 2018 roku do kontroli pracy wykonywanej w porze nocnej uprawniona jest również Inspekcja Transportu Drogowego. To z kolei wskazuje na możliwość weryfikacji stosowania się do tych przepisów również na drodze.

Wspomniana weryfikacja jest niejednokrotnie bardzo utrudniona również z innych względów. Kierowca na drodze nie ma bowiem obowiązku wożenia ze sobą dokumentów potwierdzających wewnątrzzakładowe ustalenia. Niejednokrotnie zatem w celu ustalenia godzin pory nocnej obowiązujących w danym przedsiębiorstwie, Inspektor nakaże dosłanie odpowiednich zapisów w celu zakończenia kontroli. Sprawa upraszcza się w momencie wykonywania przez kierowcę pracy w godzinach 3:00 – 4:00. Taki pracownik bez wątpienia pracował w porze nocnej, gdyż nie ma możliwości ustalenia 4 kolejnych godzin między 00:00 a 7:00 w taki sposób, aby nie wypadała ona pomiędzy przytoczonymi godzinami.

Jakie kary przewidziane są za przekroczenia limitu pracy w porze nocnej?

Taryfikator mandatów zawarty w załącznikach Ustawy o transporcie drogowym to kolejny z powodów, dla którego przepisy dotyczące pory nocnej są często bagatelizowane. Zgodnie z nim przekroczenie dopuszczalnego dobowego 10-godzinnego czasu pracy, jeżeli praca jest wykonywana w porze nocnej wiąże się z mandatem w kwocie 50 zł w przypadku naruszenia do 1 godziny, 100 zł od 1 do 3 godzin oraz 200 zł za każdą następną rozpoczętą godzinę. Warto przy tym jednak zaznaczać, że mandaty te zostaną nałożone na przedsiębiorcę, nie na kierowcę.

O ile jednak same kwoty kar nie są przerażające, o tyle duże większe konsekwencje mogą wiązać się z zakwalifikowaniem tych naruszeń do grupy poważnych i bardzo poważnych (PN i BPN). Przypominam, że średnio trzy bardzo poważne naruszenia na kierowcę w ciągu roku w danej firmie powodują wszczęcie przez organ postępowania w sprawie oceny dobrej reputacji. Może to w konsekwencji prowadzić do cofnięcia zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.

Autor: mgr. inż. Michał Pasik