Użyczenie certyfikatu kompetencji zawodowych do licencji transportowej
Wykonywanie zawodu przewoźnika wiąże się z koniecznością zdobycia odpowiednich uprawnień, do których zalicza się licencja transportowa. Warunkiem jej uzyskania jest certyfikat kompetencji zawodowych, przyznawany po ukończeniu kursu i zdaniu egzaminu. Wśród przedstawicieli tego zawodu panuje zwyczaj użyczania certyfikatu za opłatą. Na jakie konsekwencje naraża taka praktyka?
Czym jest certyfikat kompetencji zawodowych?
Uzyskanie licencji na wykonywanie przewozów drogowych zarówno w kraju, jak i na terenie Unii Europejskiej wymaga spełnienia warunków, które określają: ustawa o transporcie drogowym oraz rozporządzenie nr 1071/2009/WE z 21 października 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego. Jednym z warunków otrzymania formalnego zezwolenia jest dysponowanie certyfikatem kompetencji zawodowych. Dokument ten nie musi być jednak w posiadaniu przewoźnika. Prawo uwzględnia również sytuację, w której certyfikatem legitymuje się osoba zarządzająca transportem w firmie. Oznacza to, że przedsiębiorca, który działa w branży transportowej może zatrudnić osobę z takimi kwalifikacjami i powierzyć jej określone prawem obowiązki.
Certyfikat kompetencji zawodowych wymaga wcześniejszego zdania egzaminu, który kilka razy w miesiącu organizuje w różnych miastach Instytut Transportu Samochodowego. Przystąpienie do niego nie wymaga zaliczenia kursu, jednak jego ukończenie pomaga się odpowiednio przygotować. Aby uzyskać dokument trzeba też spełnić kilka warunków (m.in. niekaralności).
Wbrew ogólnemu przekonaniu uprawnień tego typu nie wymaga się od każdego kierowcy, a jedynie od osoby, która podejmuje decyzje związane z przewozami, zawieraniem umów, zatrudnianiem kierowców czy zakupem środków trwałych.
Na czym polega praktyka użyczania certyfikatu?
Ponieważ uzyskanie licencji transportowej wymaga wykazania przez kandydata na przewoźnika, że dysponuje on certyfikatem, zamiast w niego inwestować przedsiębiorcy przez wiele lat wykorzystywali uprawnienia osób z zewnątrz. Współpraca odbywała się na zasadzie wynajmu współpracownika z kwalifikacjami, któremu formalnie powierzano obowiązki z zakresu zarządzania. W rzeczywistości był on jedynie figurantem na potrzeby prawa i urzędowych kontroli. Wynajem certyfikatu kompetencji zawodowych na potrzeby licencji transportowej było (i wciąż jeszcze jest w ograniczonym zakresie) drogą na skróty, która niekoniecznie przynosi korzyści. Umowa użyczenia oznacza opłaty, których wysokość w dłuższym okresie współpracy znacznie przewyższa koszt zdobycia uprawnień. Przy założeniu, że koszt egzaminu nie przekracza 1000 zł opłata za wynajem osoby z certyfikatem już po 4-5 miesiącach może tę kwotę przewyższać. Zważywszy, że zawód przewoźnika wykonuje się długoterminowo, bardziej opłacalnym rozwiązaniem jest uzyskanie dokumentu w sposób zgodny z prawem.
Podstawą do praktykowania zwyczaju użyczania certyfikatu jest zapis, jaki pojawił się w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. Art. 7c mówi, że: „Mikroprzedsiębiorca (…) może, bez wyznaczania zarządzającego transportem spełniającego warunki, o których mowa w art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, w drodze umowy wyznaczyć osobę fizyczną uprawnioną do wykonywania zadań zarządzającego transportem w jego imieniu, jeżeli osoba ta spełnia warunki, o których mowa w art. 4 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1071/2009.” Jeśli wynajmowana osoba spełnia warunki określone ustawą i podpisze umowę cywilno-prawną z przewoźnikiem zgodnie z powyższym zapisem formalnie uzupełnia wymogi stawiane przedsiębiorcy.
Naruszenie prawa i jego konsekwencje
Zgodnie z zapisem ustawy osoba dysponująca certyfikatem kompetencji zawodowych w firmie przewozowej musi mieć: „…rzeczywisty związek z przedsiębiorstwem, polegający na przykład na tym, że jest jego pracownikiem, dyrektorem, właścicielem lub udziałowcem lub nim zarządza lub, jeżeli przedsiębiorca jest osobą fizyczną, jest tą właśnie osobą…”. W przypadku użyczania certyfikatu za opłatą ten związek ogranicza się jedynie do pobierania świadczeń i okazjonalnego składania podpisu na różnych dokumentach. Taka sytuacja sprawia, że nie zostaje w całości spełniony wymóg artykułu 7c, a przewoźnik popełnia wykroczenie w świetle prawa. Ponieważ zgodnie z tą samą ustawą powinien on mieć nieposzlakowaną opinię i nie być karanym, ryzyko nałożenia na niego kary finansowej sprawia, że pod znakiem zapytania staje cała przyszłość firmy. Znowelizowana ustawa z 3 września 2018 r. zawiera nowy taryfikator kar dla kierowców i osób zarządzających, który określa możliwe kwoty mandatów. Wynoszą one:
- od 50 złotych do 12 tys. złotych za każde naruszenie dla przewoźnika oraz
- od 200 złotych do 2 tys. złotych za każde naruszenie dla zarządzającego.
Warto zaznaczyć, że kwoty te dotyczą tylko jednej kontroli. W przypadku kontynuowania praktyki mandat może być nakładany wielokrotnie.
Istotną zmianą w ustawie jest też przejście z trybu wykroczeniowego nakładania kar na tryb administracyjny. W praktyce oznacza to, że organ kontrolujący nie musi już stwierdzać winy, ani analizować przyczyn zaistniałej sytuacji. Do nałożenia kary wystarczy jedynie stwierdzenie faktu zaistnienia nieprawidłowości. W poszukiwaniu takich nieprawidłowości organom kontroli pomaga też Krajowy Rejestr Elektroniczny Przedsiębiorców Transportu Drogowego.
Inne konsekwencje użyczenia certyfikatu kompetencji zawodowych
Użyczanie certyfikatu kompetencji zawodowych nie jest korzystne zarówno dla przewoźnika, jak i dla osoby, która nim dysponuje. Pomijając kwestie kosztów, jakie niesie ze sobą taka współpraca – jak wspomniano wcześniej – dla przewoźnika korzystniejsze i tańsze jest osobiste uzyskanie certyfikatu lub narzucenie tego obowiązku jednemu z pracowników. Zatrudniając osobę z kwalifikacjami płaci on nie tylko za jej formalną obecność, ale również zyskuje kompetentnego współpracownika, który przejmuje określony zakres obowiązków. Wśród konsekwencji wspomnianej praktyki można też wymienić:
- wpisanie do rejestru informacji o popełnionym wykroczeniu,
- ryzyko narażenia się obu stron na wysokie kary finansowe,
- podważenie wiarygodności przewoźnika, jako osoby, które „omija” formalne zalecenia,
- utratę dobrej reputacji firmy,
- brak stabilności w „zatrudnieniu” osoby z certyfikatem (konieczność poszukiwania i zatrudniania nowych osób, dopełniania formalności oraz zgłaszania tego faktu w GITD lub starostwie).
Legalne uzyskanie certyfikatu kompetencji zawodowych gwarantuje też, że osoba zarządzająca rzeczywiście dysponuje podstawową wiedzą niezbędną do zarządzania transportem. Daje to gwarancję wykonywania obowiązków z korzyścią dla firmy.
