2020
OD TACHOGRAFU ANALOGOWEGO DO INTELIGENTNEGO
Urządzeniem przeznaczonym do instalowania w pojazdach w celu automatycznego lub półautomatycznego wyświetlania, rejestrowania, drukowania, przechowywania i wysyłania szczegółowych danych dotyczących ruchu lub aktywności osób kierujących tymi pojazdami jest tachograf. W myśl Art. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym, muszą one zostać zamontowane w pojazdach, które podlegają pod przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego.
Do momentu pojawienia się na rynku tachografów pierwszej generacji, rejestracja czynności kierowcy odbywała się przy użyciu tachografu analogowego. Taki rodzaj tachografów można spotkać jeszcze w pojazdach zarejestrowanych przed 1 maja 2006 roku. Dane w takim urządzeniu zapisywane są na wykresówkach, czyli specjalnych kartach, na których urządzenia znakujące tachografu analogowego (tzw. rysiki) oznaczają wymagane informacje o aktywności kierowcy. Podstawową przesłanką do zastąpienia tachografów analogowych cyfrowymi była możliwość manipulacji zapisami poprzez chociażby wrysowanie ręcznie części aktywności, wrysowanie cyrklem odpoczynku czy też odkształcenie rysika w taki sposób, żeby dokumentował niższą prędkość. Powszechne stało się również wydrapywanie i zacieranie niektórych danych na wykresówkach poprzez np. poddawanie ich wysokiej temperaturze przez co zaciemniały się i przestawały być czytelne.
Tachografy cyfrowe są w użyciu od 1 maja 2006 r. Istotą funkcjonowania urządzeń tego typu jest zapisywanie informacji o aktywnościach kierowcy na specjalnej karcie do tachografu oraz w pamięci urządzenia (dublowanie zapisu). Ponadto tachograf cyfrowy w sposób elektroniczny dokumentuje większą ilość stanów kierowcy niż model analogowy.
Ciągły postęp technologiczny spowodował, że możliwe stało się wprowadzenie wielu dodatkowych funkcji urządzeń rejestrujących usprawniających zarówno ich obsługę jak i możliwość dokonywania kontroli przez służby do tego wyznaczone. Nie bez znaczenia jest również dążenie do wyeliminowania wszelkich prób manipulacji i ingerencji w działanie tachografów. Rozporządzenie 165/2014 w artykułach 8-10 wprowadziło zatem pojęcie inteligentnego tachografu- urządzenia zdolnego do zapisywania położenia pojazdu w pewnych punktach podczas dziennego okresu pracy kierowcy oraz umożliwiającego wykrywanie na odległość możliwych przypadków manipulowania jego zapisami. Szczegółowe wymagania wobec tego typu urządzeń zostały doprecyzowane Rozporządzeniem wykonawczym komisji (UE) 2016/799 z dnia 18 marca 2016 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 ustanawiającego wymogi dotyczące budowy, sprawdzania, instalacji, użytkowania i naprawy tachografów oraz ich elementów składowych.
SYSTEM INTELIGENTNYCH TACHOGRAFÓW
Inteligentne tachografy to nowa generacja tachografów cyfrowych służących do egzekwowania prawodawstwa UE w zakresie czasu prowadzenia pojazdów i odpoczynku kierowców zawodowych. Zgodnie z przepisami, urządzenia te muszą być instalowane w pojazdach zarejestrowanych po 15 czerwca 2019 roku. Aby wprowadzenie systemów inteligentnych tachografów przebiegło płynnie, karty do tachografów drugiej generacji zaprojektowano w taki sposób, aby możliwe było ich używanie również w przyrządach rejestrujących pierwszej generacji, a ważnych kart pierwszej generacji nie trzeba było wymieniać. Pozwoli to kierowcom na zachowanie jednej karty, z której będą mogli korzystać w obu systemach.
Podstawą działania tachografu drugiej generacji jest interoperacyjność całego systemu, czyli zdolność do wymiany danych i informacji. Poprzez system inteligentnego tachografu rozumiemy urządzenia rejestrujące, karty do tachografów oraz zestaw wszelkich urządzeń współdziałających bezpośrednio lub pośrednio podczas ich budowy, instalacji, użytkowania, testowania i kontroli, takich jak karty, czytniki na odległość i wszelkie inne urządzenia do pobierania danych, analizy danych, kalibracji, generowania i wprowadzania elementów zabezpieczeń lub zarządzania tymi elementami itp.
BUDOWA I FUNKCJE TACHOGRAFÓW DRUGIEJ GENERACJI
Szczegółowe instrukcje w zakresie budowy, badań, instalacji i kontroli inteligentnych tachografów zawarte zostały w załączniku 1C Rozporządzenia wykonawczego komisji (UE) 2016/799. Pierwszym urządzeniem dostępnym na rynku z zatwierdzeniem typu i spełniającym wszystkie wymagania wspomnianego wcześniej załącznika jest Tachograf DTCO 4.0. Uproszczony schemat budowy tego urządzenia zaprezentowano na rysunku.
Inteligentny tachograf wyposażony został między innymi w:
- 1. Czujnik ruchu odpowiedzialny za pomiar prędkości oraz przebytej odległości,
- 2. Moduł DSRC (ang. Dedicated Short Range Communication- wydzielona łączność krótkiego zasięgu)- pozwala służbom kontrolującym na zdalny odczyt wybranych wskazań tachografu bez konieczności zatrzymywania pojazdu przy użyciu specjalnego czytnika REDCR. Danymi, które kontrolujący będzie mógł odczytać są:
- tablica rejestracyjna pojazdu
- zdarzenia polegające na przekroczeniu prędkości w ostatnich 10 dniach,
- prowadzenie pojazdu bez ważnej karty,
- włożenie karty podczas prowadzenia pojazdu w ostatnich 10 dniach,
- konflikt ruchu pojazdu w ostatnich 10 dniach,
- włożenie drugiej karty kierowcy,
- bieżąca czynność,
- zamknięcie ostatniej sesji,
- liczba przerw w zasilaniu w ostatnich 10 dniach,
- usterka czujnika,
- czas ostatniej korekty czasu,
- czas ostatniej próby naruszenia zabezpieczenia,
- czas ostatniej oraz poprzedniej kalibracji tachografu,
- data podłączenia tachografu,
- prędkość bieżąca,
- znacznik czasu aktualnego.
3. Odbiornik GNSS (ang. Global Navigation Satelite System)– urządzenie, które dostarcza informacji o pozycji, prędkości oraz czasie. Informacje dotyczące prędkości (system GNSS i czujnik ruchu) są porównywane między sobą. W przypadku, gdy wystąpią znaczące odchylenia zostanie zarejestrowany „konflikt ruchowy pojazdu”. Odnotowanie takiej sytuacji może być dla służb kontrolnych sygnałem do podjęcia decyzji o koniecznej kontroli samochodu.
4. Inteligentny interfejs– połączenie między systemami, które zapewnia mechanizmy, za których pośrednictwem systemy te mogą się łączyć i wchodzić w interakcję
ZDALNA KONTROLA
Dzięki opisanym urządzeniom, system inteligentnych tachografów w znacznym stopniu utrudni stosowanie manipulacji związanych usypianiem pracy tachografu. Ponadto usprawnieniu ulegną również kontrole drogowe. Zdalny odczyt danych umożliwi funkcjonariuszom wstępną selekcję samochodów do kontroli bez konieczności ich zatrzymywania. W tym miejscu warto wspomnieć, że zgodnie z Art. 9 Rozporządzenia 165/2014 zdalna kontrola nie może być podstawą do nałożenia w sposób automatyczny mandatu. Ma ona za zadanie określić, czy mogło dojść do przekroczenia przepisów bądź ingerencji w odczyt tachografu co dopiero spowoduje zatrzymanie pojazdu do standardowej kontroli.
OKRES PRZEJŚCIOWY
Mimo, że inteligentne tachografy należy obligatoryjnie montować w pojazdach, do których zastosowanie ma Rozporządzenie 561/2006 od 15 czerwca 2019 roku, ich wpływ na poprawę płynności i bezpieczeństwa w ruchu drogowym widoczny będzie dopiero za parę lat. Należy bowiem pamiętać, że dopiero 15 lat po wejściu w życie Rozporządzenia wykonawczego w tej sprawie, każdy pojazd będzie musiał być wyposażony w tachograf drugiej generacji. Obecnie zatem czeka nas okres przejściowy, który pozwoli zapoznać się z nową technologią nie tylko kierowcom, ale również służbom kontrolnym w całej Europie.
Autor: inż. Michał Pasik
