Art. 12 rozp. 561/2006 – jak stosować? co warto wiedzieć?

Spis treści:

• Wydłużenie jazdy w celu powrotu do bazy zgodnie z Pakietem Mobilności
• Kiedy można skorzystać z przedłużenia czasu jazdy?
• Czy można przekroczyć dwutygodniowy czas jazdy?
• Zasady przedłużania jazdy o 1 godzinę
• Zasady przedłużania jazdy o 2 godzinę
• Rejestrowanie odstępstwa
• Obowiązek zrekompensowania wydłużonego czasu pracy

Wydłużenie jazdy w celu powrotu do bazy zgodnie z Pakietem Mobilności

Jednym z głównym założeń przyświecających wprowadzeniu w życie Pakietu Mobilności była poprawa warunków socjalnych, jakie zapewniane są kierowcom wykonującym przewozy drogowe. Efektem tego były liczne zmiany w przepisach regulujących czas pracy kierowców, a przede wszystkim w treści rozporządzenia (WE) 561/2006. Dotyczyły one m.in. wprowadzenia bezpośredniego zakazu odbioru w pojeździe odpoczynków trwających co najmniej 45 godzin czy obowiązku organizowania pracy kierowców w sposób umożliwiający im powrót do bazy raz na 4 tygodnie.

Pomocną dłoń do kierowców unijne władze wyciągnęły również w odniesieniu do ich powrotów do domu. Żeby zminimalizować liczbę przypadków, kiedy kierowca jest zmuszony do zatrzymania się na odpoczynek tygodniowy niedaleko domu lub siedziby pracodawcy z powodów od niego niezależnych. W tym celu poszerzono artykuł 12 wspomnianego rozporządzenia (WE) 561/2006 o możliwość:

1. Przedłużenia dziennego lub tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu o godzinę lub (w szczególnych przypadkach) dwie godziny (np. z 9 do 10 godzin lub z 56 do 57 godzin),
2. Przedłużenia zmiany kierowcy o godzinę lub (w szczególnych przypadkach) dwie godziny (np. kończąc pracę po 16 godzinach od jej rozpoczęcia),

w celu umożliwienia dojazdu do miejsca zamieszkania lub bazy firmy w celu odbioru odpoczynku tygodniowego. Niestety jednak, bardzo często zapis ten jest nie do końca prawidłowo interpretowany. W tym artykule przybliżymy warunki, jakie powinny zostać spełnione by skorzystać z nowego brzmienia przepisów.

Kiedy można skorzystać z przedłużenia czasu jazdy?

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że wprowadzona zmiana dotyczy sytuacji wyjątkowych i wydłużenie nie może pod żadnym pozorem zostać wcześniej zaplanowane przez kierowcę czy dyspozytora. W samym artykule przeczytać możemy: „Pod warunkiem że nie zagraża to bezpieczeństwu ruchu drogowego, w wyjątkowych okolicznościach”. Wydłużenie czasu jazdy lub zmiany powinno wynikać ze zdarzenia, którego wcześniej nie dało się przewidzieć jak chociażby awaria pojazdu czy nieoczekiwane opóźnienie na rozładunku towaru.

Niemniej istotnym warunkiem jest konieczność dojechania do miejsca zamieszkania kierowcy lub centrum operacyjnego pracodawcy, które stanowi miejsce, gdzie kierowca zwyczajowo rozpoczyna lub kończy pracę. Jeżeli wydłużenie nie pozwoliłoby na dotarcie do celu, skorzystanie z tego odstępstwa będzie nieuzasadnione, dlatego też przed podjęciem decyzji należy się upewnić, że wystarczy kierowcy czasu. Mowa tu, w końcu, o odstępstwie od stosowania przepisów, to znaczy o sytuacji, w której kierujący podejmuje świadome działanie, które ma na celu zapewnić bezpieczny dojazd do miejsca docelowego.

Czy można przekroczyć dwutygodniowy czas jazdy?

Nie w każdej sytuacji, możliwe będzie jednak powołanie się na nowe brzmienie art. 12 i przedłużenie czasu prowadzenia pojazdu. Oprócz dziennego i tygodniowego limitu jazdy, kierowcę obowiązuje także chociażby norma dwutygodniowa. Wynosi ona 90 godzin i  obejmuje dwa następujące bezpośrednio po sobie tygodnie. W takiej sytuacji, kiedy kierowcy dobiegałaby końca 90. godzina, będzie zmuszony do zatrzymania się, ponieważ omawiany wyjątek nie obejmuje możliwości przekroczenia dwutygodniowego czasu jazdy.

Nie inaczej będzie to wyglądało w przypadku upływu 144 godzin od ostatniego odpoczynku tygodniowego, czyli tzw. „cyklu tygodniowego”. Takiego przypadku również nie uwzględniono w zmianach wprowadzonych Pakietem Mobilności.

Zasady przedłużania jazdy o 1 godzinę

Przejdźmy do omówienia zasad stosowania odstępstwa na przykładach, które pomogą w zobrazowaniu sytuacji, zaczynając od przytoczenia zapisów nowego brzmienia artykułu 12:

(…) kierowca może także odstąpić od art. 6 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ust. 2, przekraczając dzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu o maksymalnie jedną godzinę, aby dotrzeć do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania tygodniowego okresu odpoczynku (…)

Poza wspomnianymi wcześniej warunkami, podstawową rzeczą uprawniającą do przedłużenia czasu jazdy jest odbiór odpoczynku tygodniowego po dojechaniu do bazy lub miejsca zamieszkania. Nieuregulowana pozostaje kwestia, jaki ma to być odpoczynek, zatem odpowiedni będzie zarówno skrócony (minimum 24h) jak i regularny (minimum 45h) odpoczynek tygodniowy.

Kierowca może tym samym o godzinę przekroczyć dzienny czas jazdy, na przykład z 10 do 11 godzin, ale także może przeciągnąć odbiór swojego odpoczynku, realizując go zamiast w ciągu 24 to 25 godzin od momentu rozpoczęcia pracy lub też, mówiąc potocznie (i nieco nieprecyzyjnie), pracować o godzinę dłużej (14 zamiast 13 godzin lub 16 zamiast 15 godzin). Co ważne sytuacje te mogą, ale nie muszą iść i w parze, co można przedstawić na 2 przykładach:

1. Kierowca w ciągu dnia przede wszystkim prowadzi pojazd a ze względów losowych brakuje mi czasu jazdy w celu dotarcia do bazy. Przedłuża zatem jazdę o 1 dodatkową godzinę, zarazem mieszcząc się z odpoczynkiem 24h od rozpoczęcia pracy.

• Oprócz prowadzenia pojazdu kierowca w ciągu dnia wykonuje dużo innych czynności, np. brał udział przy opóźnionym załadunku towaru. Po wyjechaniu w drogę, ma do dyspozycji jeszcze wystarczająco czasu jazdy, aby wrócić do bazy, jednak nie wyrobi się w swoich 15 godzinach zmiany i nie odbierze odpoczynku na czas. Może jednak skorzystać z przedłużenia, które pozwoli mu przeciągnąć czas swojej aktywności do 16 godzin i późniejszy odbiór odpoczynku.

Nowe brzmienie artykułu 12 nie przewiduje jednak możliwości przedłużenia czasu jazdy ciągłej, dlatego też, jeśli zastosowanie niniejszego odstępstwa miałoby spowodować, że kierowca będzie prowadził pojazd dłużej niż 4,5 godziny bez przerwy, będzie on musiał zaplanować postój tak, by nie przekroczyć tej normy.

Zasady przedłużania jazdy o 2 godzinę

Warunki, jakie musi spełnić kierowca, w celu zastosowania dwugodzinnego odstępstwa opisane są w dalszej części artykułu 12:

Na tych samych warunkach kierowca może przekroczyć dzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu o maksymalnie dwie godziny, pod warunkiem że wykorzystał on przerwę trwającą nieprzerwanie 30 minut bezpośrednio przed tym dodatkowym czasem prowadzenia pojazdu niezbędnym, aby dotrzeć do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania regularnego tygodniowego okresu odpoczynku.

Po przeanalizowaniu niniejszego zapisu widzimy, że – chociaż nadal jest on dedykowany sytuacjom wyjątkowym i zezwala na przekroczenie dziennej normy prowadzenia pojazdu i późniejszy odbiór odpoczynku – pojawia się nieco więcej kryteriów. Po pierwsze, wydłużenie czasu jazdy o 2 godziny, dozwolone będzie pod warunkiem, że kierowca dotrze do centrum operacyjnego pracodawcy lub miejsca zamieszkania w celu wykorzystania regularnego tygodniowego okresu odpoczynku, czyli trwającego minimum 45 godzin, nie licząc ewentualnych rekompensat. Jeśli zatem kierowca wraca do bazy i zamierza odebrać jedynie tygodniowy odpoczynek skrócony, przedłużenie o 2 godziny nie wchodzi w grę.

Po drugie, bezpośrednio przed zastosowaniem odstępstwa i wydłużeniem czasu jazdy konieczne jest wykorzystanie przerwy trwającej co najmniej 30 minut. Co jednak bardzo ważne, nie zawsze jednak te 30 minut wystarczy, ponieważ nadal konieczne jest uwzględnienie przerw wynikających chociażby z innych zapisów  rozporządzenia (WE) 561/2006. W sytuacji, gdy przedłużenie nie spowoduje przekroczenia 4,5 godziny czasu jazdy ciągłej, wystarczy zastosowanie przerwy 30-minutowej tak, jak na przykładzie poniżej.

Nieco inaczej jednak wygląda to w przypadku kierowcy, któremu wraz z upływem dziennego limitu jazdy skończy się również czas prowadzenia pojazdu bez przerwy. Patrząc literalnie na treść przepisu, można wywnioskować, że skoro mamy zastosować dwugodzinne odstępstwo, to w tej sytuacji wystarczy 30-minutowy postój. Należy jednak zwrócić uwagę, że omawiany zapis artykułu 12 dotyczy odstępstwa od art. 6 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ust. 2. Żaden z przytoczonych fragmentów nie dotyczy obowiązkowej przerwy po 4,5 godziny prowadzenia pojazdu. Zatem w takiej sytuacji w pierwszej kolejności musimy dostosować się do konieczności wykorzystania przerwy 45-minutowej, która zarazem spełni warunek określony w artykule 12.

Rejestrowanie odstępstwa

Przekroczenie dopuszczalnego czasu jazdy lub pracy zostanie na tachografie zapisane tak, jakby doszło po prostu do naruszenia przepisów, ponieważ nie przewidziano na tę okoliczność żadnych szczególnych rozwiązań technicznych. Omawiane wyjątki stanowią dalej część artykułu 12 rozporządzenia (WE) 561/2006 i zostały one uwzględnione na wypadek różnych sytuacji losowych, których kierowca wcześniej nie mógł przewidzieć. 

Dlatego też, analogicznie jak w pozostałych przypadkach zastosowania tego artykułu, kierowca bezpośrednio po dotarciu do miejsca docelowego powinien wykonać wydruk z tachografu i opisać na odwrocie, że zastosował odstępstwo na podstawie artykułu 12 i opisać przyczyny, z których ono wyniknęło. W przypadku tachografu analogowe taki sam opis powinien znaleźć się na odwrocie wykresówki. Zgodnie z obowiązującymi przepisami kierowca przechowuje wydruk przez kolejnych 28 dni, by ewentualnie móc przedstawić go uprawnionym służbom, jeśli dojdzie do kontroli. Od 2025 r. okres ten ulegnie wydłużeniu aż do 56 dni. Po jego upływie wydruku w żadnym wypadku nie należy niszczyć ani wyrzucać. Powinien zostać przekazany do firmy, dla której kierowca wykonywał przewóz.

Obowiązek zrekompensowania wydłużonego czasu pracy

To jednak nie koniec listy rzeczy, o których należy pamiętać. W celu zapewnienia kierowcy godziwych warunków socjalnych ustanowiono, że każdy wydłużony okres pracy musi być kompensowany równoważnym okresem odpoczynku. Wobec tego za każdym razem, kiedy kierowca skorzysta z niniejszego wyjątku i wydłuży czas prowadzenia pojazdu w celu dotarcia do bazy pracodawcy lub swojego domu, musi odebrać rekompensatę za takie wydłużenie. Przykładowo, jeśli przekroczy czas jazdy o godzinę, to powinien otrzymać dodatkową godzinę odpoczynku. Ewentualny czas dodatkowej przerwy nie podlega temu obowiązkowi.

Rekompensowanie wydłużonego czasu pracy odbywa się na zasadach zbliżonych do rekompensowania skróconych tygodniowych okresów odpoczynku. Należy je zrealizować jednorazowo z dowolnym odpoczynkiem (dziennym lub tygodniowym) najpóźniej przed upływem trzeciego tygodnia następującego po tym, gdy skorzystano z odstępstwa.

Jak widać, pozornie prosta zmiana, która miała pomóc w organizacji pracy kierowców, może prowadzić do szeregu naruszeń, za które kierowca tudzież przewoźnika poniesie srogie konsekwencje. Decydując się na wydłużenie czasu jazdy należy zwrócić uwagę na szereg warunków, które muszą zostać spełnione, jednak, kiedy wszystko przebiegnie w zgodzie z przepisami, niejeden kierowca może cieszyć się odpoczynkiem odbieranym wygodnie w domu zamiast męczyć się w pojeździe na parkingu.